Amsterdam
In de Omgevingsvisie van de Gemeente Amsterdam wordt aandacht besteed aan de groei van de stad, met plannen voor 150.000 nieuwe woningen en 200.000 arbeidsplaatsen. Deze groei zal voornamelijk plaatsvinden door de transformatie van bedrijfs- en industriegebieden en de verdichting van naoorlogse wijken. De afdeling Ruimte & Duurzaamheid werkt aan ontwerpend onderzoek om te zien welke ruimte er zit in bestaande wijken en hoe verdichting de kwaliteit van de stad kan verbeteren. In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft Common Affairs de kansen en randvoorwaarden voor verdichting in dit gebied in beeld gebracht.
In de Omgevingsvisie is het toevoegen van woningen aan de bestaande stad een belangrijk doel. Echter, Common Affairs benadrukt dat het toevoegen van woningen in bestaande wijken geen doel op zich mag zijn. Er is momenteel weinig vertrouwen in de overheid bij veel bewoners, die de lasten van verdichting ervaren zonder de voordelen te zien. Dit leidt tot onvrede, zoals geuit door 'Red Amsterdam Noord'. Het is essentieel dat verdichting niet alleen inkomsten genereert, maar dat deze inkomsten ook worden geïnvesteerd in de wijken zelf. Dit kan de basis vormen voor draagvlak onder de bestaande bewoners.
Common Affairs heeft voor deze verdichtingsopgave een bottom-up benadering voorgesteld om complexe gebiedsontwikkelingen aan te pakken in samenwerking met experts en belanghebbenden. Dit doen we aan de hand van CITYMAKER, een door Common Affairs ontwikkelde methode die snel en compleet inzicht biedt bij gebiedsontwikkeling. Het doel is om concrete antwoorden te bieden op de vraag "What's in it for me?" die veel bewoners in bestaande wijken terecht stellen. De aanpak stelt in staat om samen te bepalen waar, hoe en op welke schaal verdichting kan plaatsvinden en hoe verdichting kan bijdragen aan de kwaliteit van de buurt.
Plangebied
Bij de start van de opgave is het plangebied gedefinieerd als het naoorlogse deel van Amsterdam Noord zoals aangegeven op de plankaart. Het is een groot gebied met een oppervlak van globaal 9.000 hectare. Het gebied bestaat uit 6 wijken, onderverdeeld in 29 buurten elk met een sterke eigen structuur en problematiek.
Referentiebuurten
Voor iedere buurt in het plangebied is een specifieke referentiekaart gemaakt. Deze referentiekaarten zijn gebaseerd op beschikbare data (QGIS). Deze gegevens zijn van belang om later scenario’s voor verdichting op te kunnen stellen. Om beter zicht te krijgen op de verdichtingsopgave is er aanvullend nog meer specifieke data verzameld zoals; bouwkundige data van de gebouwen (programma, bouwjaar, energielabel, hoogte, eigendom), van de stedenbouwkundige structuur (gebruik, kwaliteit, groenstructuur, openbaar vervoer, dichtheid, hittestress) en van de meer sociale aspecten (leeftijd bevolking, inkomen, leefbaarheid, veiligheid).
Interactieve hittekaartanalyse
Om grip te krijgen op de verdichtingsmogelijkheden in Amsterdam-Noord, heeft Common Affairs een interactieve hittekaartanalyse uitgevoerd. De analyse omvat het verzamelen van openbare gegevens over het gebied en het categoriseren van deze gegevens in drie groepen: locaties met verdichtingspotentieel, locaties met beperkingen en locaties met sociale uitdagingen. Door de gegevens in kaartlagen te combineren, is een interactieve hittekaart gecreëerd die de verdichtingsmogelijkheden, beperkingen en sociale problemen in het gebied visualiseert. De hittekaarten dienen als gespreksinstrument om discussies te voeren met experts en belanghebbenden.
De analysekaarten zijn vervolgens vertaald in een hittekaart (Heatmap). Dit is een grafische weergave van de combinatie van data waarbij de kleurintensiteit wordt ingezet om verschillende waarden zichtbaar te maken. De hittekaart bestaat uit drie lagen:
1. Potentie (rood)
Op deze laag van de kaart zijn die data gecombineerd die aangeven dat hier in potentie verdichting mogelijk is.
2. Restrictie (blauw)
Op deze laag van de kaart zijn die data gecombineerd die aangeven waar mogelijk restricties aanwezig zijn om te verdichten.
3. Opgave (geel)
Op deze laag van de kaart wordt duidelijk welke sociale opgaven zich waar in het gebied bevinden.
Totaalkaart
De drie lagen van de kaart zijn gecombineerd tot een interactieve hittekaart van het gebied. Daarbij wordt in een oogopslag duidelijk waar de potentie om te verdichten het grootst is en waar deze het laagst is en welke sociale opgave er op die plek bij het ontwikkelen van voorstellen voor verdichting meegenomen dient te worden om tot een integrale verbetering van het gebied te komen. De hittekaart is interactief: er kunnen nieuwe lagen worden toegevoegd en lagen kunnen worden aan- en uitgezet.
Verdichtingstypologieën
Om kwantitatief inzicht te krijgen in verschillende verdichtingsvormen, heeft Common Affairs generieke verdichtingstypologieën ontwikkeld die passen bij de stedenbouwkundige structuur van naoorlogs Amsterdam-Noord. Deze typologieën variëren van renovatie tot sloop-nieuwbouw en van lage tot hoge dichtheid. Elke typologie wordt gekenmerkt door kwantitatieve gegevens zoals vloeroppervlak, programma en aantal woningen.
Interactieve scenario generator
Om verdichtingsscenario's te kunnen ontwikkelen, heeft Common Affairs een interactieve scenario generator gebouwd met behulp van de Citymaker methode. De tool combineert locatie gegevens uit de analysefase met verdichtingstypologieën om bottom-up scenario's te genereren voor de herontwikkeling van het gebied. De scenario generator maakt het mogelijk om de gewenste milieukenmerken, locaties en schaalfactor voor verdichting in te voeren, resulterend in scenario voor een integrale herontwikkeling van het gebied.
Drie scenario's
Hoewel er geen concreet stedenbouwkundig plan is gemaakt, heeft Common Affairs drie verdichtingsscenario's doorgerekend: 'Bouwen voor Noord', 'Omgevingsvisie 2050', en 'De Noordas'. Deze scenario's variëren in de mate van verdichting en benadrukken zowel de uitdagingen als de kansen voor het ontwikkelgebied.
